¿Sabe usted esperanto? (14 page)

Ĉe la piedo li surmetas la
ŝtrumpojn
.

La
ĉemizo
estas simpla kotona ĉemizo, sed kun bela
silka kravato
.

La pantalono kaj la
jako
-
la kostumo
- estas el
lano
.

La
ŝuoj
estas vestoj por al piedoj. Ŝuoj kaj gantoj estas el ledo.

Sur la kapo ni portas
ĉapelon
aŭ
ĉapon
.

Jupo
kaj
subjupo
kaj
bluzoj
estas virinaj vestoj.

Virinoj portas silkajn aŭ
nilonajn
ŝtrumpojn.

VOCABULARIO

LA INSTRUISTO PAROLAS

PRONOMBRE REFLEXIVO.
Cuando decimos: María se mira en el espejo, queremos decir: María mira a María en el espejo. La palabra se (a sí) que reemplaza a María es un pronombre reflexivo de la tercera persona. Es en la oración, el "reflejo" del sujeto, como la imagen en el espejo es el reflejo de María.

Es primera persona la que habla (yo, nosotros). Segunda persona es con quien se habla (tu, vosotros) y tercera persona, de quien se habla (él, ella, ello, ellos). En el modelo comparado que sigue se advertirá que también es español usamos el pronombre reflexivo se, en la tercera persona (él, ella, ello).

Observe que:

ADJETIVO REFLEXIVO.
Sia
es el adjetivo reflexivo que corresponde al pronombre reflexivo si:
Maria rigardas sian vizaĝon en spegulo
- María mira su rostro en un espejo.

Su es aquí el adjetivo reflexivo de tercera persona (de quien se habla). Al igual que
si
,
sia
es más preciso que el correspondiente "su" castellano; en la frase "El duerme en su habitación", su indica solo vagamente al poseedor de la pieza (su de usted, de él, de ella); en Esperanto no hay lugar a dudas:
Li dormas en sia ĉambro
(en la propia),
en via
(de usted, tuya),
en ŝia
(de ella)
en ilia
(de ellos), etc.

María rigardas lian vizaĝon en spegulo
(
lian
- su de él, el rostro de otra persona
). Petro promenis kun Karlo kaj lia patro
(
lia
- de él, de Karlo).
Petro promenas kun Karlo kaj sia patro
(
sia
- suyo, del sujeto de tercera persona, de Petro).

-
US
expresa condición. En el modo condicional la acción se efectúa si se cumple cierta condición:
Se ne pluvus, mi povus promeni
- si no lloviese, podría pasear.
Se mi havus tempon, mi mem farus ĝin
- si yo tuviera tiempo, yo mismo lo haría.

SE
- si (conjunción condicional).
Se li ne pagas, mi ne laboras
- si él no paga, yo no trabajo
. Se li ne pagus, mi ne laborus
- si él no pagase, yo no trabajaría.
Se vi volas
- si tú quieres.

MEM
- mismo.
Mi mem vidis la reĝon
- yo mismo vi al rey.
Mi vidis la reĝon mem
- yo vi al mismo rey.
Memamo
=
sinamo
- amor propio.

—
Saluton
, samideano! Hieraŭ mi
atendis
vin en mia
hejmo
.
Kial
vi ne venis?

—Mi ne iris,
ĉar
mi estis iom malsana.

—Kia
bedaŭro
! Sed kial vi estis malsana?

—Ĉar mi
ĉeestis
feston kaj manĝis tro da
fritaĵoj
, tro da
sukeraĵoj
kaj
drinkis
tro da
alkoholaĵoj
.

Dum mi
restis
hejme malsana mi legis la
lastan
numeron de "Heroldo de Esperanto". Tie mi trovis multajn novaĵojn kaj interesajn
legaĵojn
.

Kial la samideano ne vizitis sian amikon? Kial la samideano estis malsana? Kion li manĝis? Kion li trinkis? Ĉu vi ŝatas sukeraĵojn (bombonoj, ĉokolado, k.t.p.)? Ĉu vi ŝatas alkoholaĵon (rumo, viskio, konjako, k.t.p.)? Ĉu vi aŭskultas la novaĵojn per radio?

Bone, samideano, mi
esperas
,
ke baldaŭ
vi estos tute sana kaj vizitos min. Vi vidos mian katon kaj mian hundon. Ili ne estas ordinaraj bestoj: ili vivas ne "kiel hundo kaj kato"; ili vivas en bona amikeco, en bona kamaradeco. Vi
admiros
la
belecon
de miaj du bestoj: la blankecon de mia hundo kaj la nigrecon de mia kato. La haroj de mia kato estas nigraj kaj silkecaj (havas la kvaliton de la silko), dum la haroj de mia hundo estas lanecaj (havas la kvaliton de lano). La hundo estas
fidela
amiko. Mi ŝatas la fidelecon de la hundo.

Dum la infaneco oni faras infanaĵojn. Dum la juneco oni faras heroaĵojn. Dum la maljuneco oni... memoras.

Ĉu vi bone memoras pri via infaneco? Ĉu vi ankoraŭ faras infanaĵojn?

Ĉu vi spiras per la oreloj?

Ne, sinjoro, mi spiras per la nazo kaj la buŝo.

Oni spiras tra du
truoj
(naztruoj). Per tiuj du truoj ankaŭ oni
flaras
la
odorojn
. Per la orelo ni audas kaj per la fingroj ni tuŝas. Kaj per la lango -ĉiam malseka en la buŝo- ni gustumas la manĝaĵojn kaj trinkaĵojn.

Bone, gustumu tiun ĉi
oranĝon
. Kia ĝi estas?

Fi!... tro acida; ĝi tute ne estas
manĝebla
!

Marakvo (= akvo de maro) ne estas trinkebla.

Tiu ĉi skribaĵo estas tre
malklara
. Ĝi estas preskaŭ
nelegebla
.

Dum
hela
vetero la montoj estas
klare
videblaj.

Ĉu vi komprenas la signifon de la sufikso "aĵ"?

Jes, mi komprenas. La sufikso "aĵ" montras konkretajn objektojn, aferojn, kiuj estas videblaj, tuŝeblaj, aŭdeblaj, fareblaj,
s
enteblaj
.

Per kio vi aŭdas? Per kio vi vidas, flaras, tuŝas, gustumas?

Ĉu varmega afero estas tuŝebla per la mano? Ĉu vi klare skribas?

Ĉu vi ŝatas helajn vestojn?

Per la sufiksoj
aĵ
,
ec
,
ebl
, oni formas vortojn.
Aĵo
signifas objekton,
eco
signifas kvaliton, ebla, eble signifas "povas esti".

Kiel forgesema mi estas! Mi ne scias kie mi metis miajn aĵojn, eble mi lasis ilin ĉe Antono, eble ili estas en la oficejo. Mi ne memoras. Ĉu vi memoras kie vi lasas viajn aferojn?

LA HUNDETO

Petro estis tre malgaja. Karlo diris al li:

—Petro, kial vi estas tiel malgaja?

—Ĉar mi perdis mian karan hundeton.

—Kial vi ne
metas
anoncon
en la ĵurnalon?

—Ĉar estus tute
senutile
, Karlo; mia hundeto ne scias legi!

Kial Petro estas malgaja?

Kion diris Karlo?

Kial Petro ne volas
meti
anoncon?

NEMANĜEBLA SUPO

Sinjoro sidis ĉe tablo de restoracio kaj
mendis
supon. Kiam la supo estis sur la tablo li diris:

—Tiun ĉi supon mi ne povas manĝi.

—Mi
tuj alportos
alian, sinjoro, diris la
kelnero
.

Kiam la nova supo
alvenis
la sinjoro denove diris:

—Tiun ĉi supon mi ne povas manĝi.

Tuj venis la mastro kaj demandis:

—Sed
kio okazas
, sinjoro, ĉu la supo ne estas bongusta? Ĉu eble ĝi estas tro malvarma, tro varma?

—Ne.

—Kial do, vi ne povas manĝi tiun ĉi supon?

—Ĉar la kelnero ne portis al mi
kuleron
.

Ĉu la supo estis manĝebla?

Kion diris la mastro?

Kial la sinjoro ne povis manĝi la supon?

Ĉu vi povas manĝi supon
sen
kulero?

VOCABULARIO